Bài viết tổng hợp từ trang thông tin M 7.7 – 2025 Mandalay, Burma (Myanmar) Earthquake của Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS).

Độ lớn động đất và nguyên nhân xảy ra động đất

Trận động đất M7.7 ngày 28 tháng 3 năm 2025 gần Mandalay, Myanmar, xảy ra do đứt gãy trượt ngang (strike-slip fault) Sagaing giữa các mảng Ấn Độ và Á-Âu, đây là một đứt gãy chính chạy dọc Myanmar theo hướng bắc-nam, với độ lớn đứt gãy khoảng 200 km x 20 km (dài x rộng).

Độ lớn (Magnitude): 7.7 mww

Vị trí tâm chấn (Epicenter): 21.996°N  95.926°E (± 7.5 km)

Độ sâu chấn tiêu (Hypocenter/ Focus): 10.0 km ± 1.7

Thời gian xảy ra: 2025-03-28 06:20:52.684 UTC tức 13 giờ 20 phút 20 giây (giờ Hà Nội)

Sự kiện này được xác định là động đất chính tiềm tàng của chuỗi 27 trận động đất tai đây. Xem 27 sự kiện trong chuỗi.

Khu vực này đã trải qua các trận động đất trượt ngang lớn tương tự, với sáu trận động đất khác có cường độ 7 độ richter trở lên xảy ra với khoảng 150 dặm (250 km) của trận động đất ngày 28 tháng 3 năm 2025 kể từ năm 1900. Trận động đất gần đây nhất là trận động đất mạnh 7,0 độ richter vào tháng 1 năm 1990, khiến 32 tòa nhà đổ sập. Một trận động đất mạnh 7,9 độ richter xảy ra ở phía nam trận động đất ngày nay vào tháng 2 năm 1912. Trong vùng biến dạng kiến ​​tạo rộng lớn này, các trận động đất lớn khác, bao gồm trận động đất mạnh 7,7 độ richter vào năm 1988, đã gây ra hàng chục trường hợp tử vong.

Động đất ở dãy Himalaya chủ yếu là kết quả của sự va chạm lục địa giữa các mảng Ấn Độ và Á-Âu, đang hội tụ với tốc độ tương đối là 40-50 mm/năm. Sự đẩy về phía bắc của Ấn Độ bên dưới Á-Âu tạo ra nhiều trận động đất và do đó khiến khu vực này trở thành một trong những vùng nguy hiểm nhất về động đất trên Trái đất. Biểu hiện bề mặt của ranh giới mảng kiến tạo được xác định bởi các đặc điểm địa chất chính: dãy Sulaiman kéo dài theo hướng bắc-nam ở phía tây, vòng cung Indo-Burma ở phía đông và mặt trước dãy Himalaya theo hướng đông-tây ở phía bắc Ấn Độ. Các cấu trúc này phản ánh sự tương tác giữa mảng Ấn Độ và các mảng lân cận, đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kiến tạo khu vực.

Cường độ động đất và các hệ quả

Trận động đất có cường độ IX/ X theo thang đo Mercalli (USGS chỉnh sửa). Theo thang này 4 thành phố chịu thiệt hại nặng nề nhất (cấp IX) là Sagaing (79 k dân), Pyinmana (97k dân), Nay Pyi Taw (925k dân) và Yamethin (60k dân); cấp VIII là Mandalay (1,208 k dân) và Taungoo (107k dân).

Nhìn chung, dân số trong khu vực này sinh sống trong các công trình dễ bị rung chuyển do động đất, mặc dù có những công trình chịu được. Các loại công trình dễ bị tổn thương chủ yếu là công trình không chính thức (kim loại, gỗ, thép mạ kẽm (GI), v.v.) và các loại công trình không xác định/lẫn lộn.

Tác động thứ cấp
Các trận động đất gần đây trong khu vực này đã gây ra các mối nguy hiểm thứ cấp như lở đất có thể góp phần gây ra thiệt hại.

Dự báo về Dư chấn của trận động đất này từ USGS

USGS ước tính khả năng xảy ra nhiều dư chấn hơn trong tuần tới cho đến ngày 6 tháng 4 năm 2025 lúc 23:00 (UTC) như sau:

Có hơn 99% khả năng xảy ra dư chấn có độ lớn từ 3 trở lên trong tuần tới và nhiều khả năng xảy ra từ 21 đến 460 dư chấn.
Có hơn 99% khả năng xảy ra dư chấn có độ lớn từ 4 trở lên trong tuần tới và nhiều khả năng xảy ra từ 2 đến 45 dư chấn.
Có 72% khả năng xảy ra dư chấn có độ lớn từ 5 trở lên trong tuần tới và nhiều khả năng xảy ra từ 0 đến 5 dư chấn.
Có 13% khả năng xảy ra dư chấn có độ lớn từ 6 trở lên trong tuần tới và nhiều khả năng xảy ra từ 0 đến 1 dư chấn.
Có 1% khả năng xảy ra dư chấn có độ lớn 7 trở lên trong tuần tới, một trận động đất như vậy là có thể xảy ra nhưng với xác suất thấp.
Có 1/300 khả năng (0,3%) rằng trận động đất này trở thành tiền chấn của một trận động đất lớn hơn (độ lớn 7,7 trở lên) trong tuần tới, một trận động đất như vậy là có thể xảy ra nhưng với xác suất thấp.

Tuy nhiên Dự báo của USGS thay đổi theo thời gian, đặc biệt là trong 72 giờ đầu sau một trận động đất chính. Những thay đổi này xảy ra do ba lý do: sự suy giảm thông thường của các dư chấn theo thời gian, các dư chấn lớn hơn gây ra nhiều hoạt động hơn và những thay đổi trong mô hình dự báo do quá trình thu thập dữ liệu đang diễn ra.

Phương Chi lược dịch.